Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախումբ
Այժմ ինչպես հայրենիքում, այնպես էլ արտերկրում մեծ հեղինակություն վայելող Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախումբը ստեղծվել է երաժշտության միջոցով հոգևոր վերելքի ձգտման և հայկական երաժշտական ավանդույթների պահպանման նպատակների շուրջ միավորված մի խումբ դասական երաժշտության նվիրյալների ուժերով։
Նվագախումբը Հայաստանում և ամբողջ աշխարհում ամեն տարի հանդես է գալիս ավելի քան 50 ելույթով՝ իր հարուստ և բազմազան երկացանկում ներառելով տարբեր ժանրերի և կատարողական ձևաչափերի համերգներ՝ սիմֆոնիկ, բալետային ու օպերային երաժշտությունից մինչև հանրամատչելի կամ կինեմատոգրաֆիական երաժշտության սիմֆոնիկ փոխադրումներ և դասական երաժշտության ջազային մեկնաբանություններ։
Դասական երաժշտության համաշխարհային ժառանգության նմուշների դեբյուտային կատարումներից զատ՝ նվագախումբը մեծ տեղ է հատկացնում նաև ժամանակակից և նորահայտ երիտասարդ կոմպոզիտորների ստեղծագործություններին՝ բազմաթիվ նոր գործեր ներկայացնելով իր համերգաշրջանների հիմնական համերգային ծրագրերում։
Իր հստակ ու նրբագեղ հնչողությամբ, ինչպես նաև ազդեցիկ կատարողական ոճով ճանաչված նվագախումբը սպասված հյուր է աշխարհի բազմաթիվ առաջատար համերգասրահներում։
«Մուզիքֆեղայն»
Վիեննա
Բեռլինի ֆիլհարմոնիա
Բեռլին
Փառատոնային մեծ համերգասրահ
Զալցբուրգ
«Բարբիքան» համերգասրահ
Լոնդոն
«Զարյադյե» համերգասրահ
Մոսկվա
«Կոնցերտհաուս»
Բեռլին
Դվորժակի անվան համերգասրահ
Պրահա
«Լիդեհալլե» համերգասրահ
Շտուտգարտ
«Գասթայգի» Ֆիլարմոնիկ համերգասրահ
Մյունխեն
Չայկովսկու անվան համերգասրահ
Մոսկվա
«Էլբֆիլհարմոնի»
Համբուրգ
Դուբայի օպերա
Դուբայ
Նվագախումբն իր հիմնադիր գեղարվեստական ղեկավար և գլխավոր դիրիժոր Սերգեյ Սմբատյանի հետ համատեղ ստեղծել է չորս ամենամյա փառատոն, որոնց շրջանակում Հայաստան են հրավիրվել համաշխարհային մեծության բազմաթիվ վիրտուոզ մենակատարներ և դիրիժորներ.
Գիլ Շահամ
Միշա Մայսկի
Սթիվեն Իսերլիս
Մաքսիմ Վենգերով
Միխայիլ Պլետնյով
Գոթյե Կապյուսոն
Սերգեյ Խաչատրյան
Անդրեաս Օտտենզամեր
Յոզեֆ Կալլեյա
Հաննու Լինտու
Ջոն Մալկովիչ
Նվագախումբը թանկարժեք բարեկամության և համագործակցության բազմամյա փորձ ունի ժամանակակից մեծանուն կոմպոզիտորների հետ։
Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախմբի հիմնադիր, գեղարվեստական ղեկավար և գլխավոր դիրիժոր Սերգեյ Սմբատյանը մեծ ճանաչում է վայելում ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ միջազգային մշակութային միջավայրում: Մալթայի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբին որպես հրավիրյալ դիրիժոր ղեկավարելով Գերմանիա, Ավստրիա և Միացալ Նահանգներ կատարած համերգային շրջագայությունների ընթացքում և հատկապես Բեռլինի ֆիլհարմոնիայում, Վիեննայի «Մուզիքֆեղայն» և Նյու Յորքի «Քարնեգի Հոլ» համերգային դահլիճներում նվագախմբի ունեցած հաջողակ ելույթներից հետո 2019թ․ Սերգեյ Սմբատյանը հրավիրվել է ղեկավարելու նվագախումբը որպես գեղարվեստական ղեկավար և գլխավոր դիրիժոր։
Հիմքից սիմֆոնիկ նվագախումբ ստեղծելու իր փորձով զինված՝ Սերգեյ Սմբատյանը վերջին տարիներին ստեղծել է չորս այլ նվագախմբեր ևս: 2015 թվականին նա ստեղծեց «24/04» նվագախումբը՝ ի հիշատակ Հայոց ցեղասպանության 100-ամյակի, իսկ այնուհետև՝ «Անկախության սերունդ» համահայկական նվագախումբն ու երգչախումբը՝ Հայաստանի Հանրապետության անկախության 25‑ամյակին նվիրված միջոցառումների շրջանակում: Նա նաև հավաքել է ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի մանկական կամերային երգչախումբը՝ նվիրված Երեխայի իրավունքների մասին կոնվենցիայի ընդունման 20-ամյակին և , որի նպատակն ամփոփված էր աշխարհասփյուռ հայության միավորման գաղափարում: Որպես կրթության և նորարարության ջատագով՝ Սերգեյ Սմբատյանը Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ ստեղծել է ավագ դպրոցի աշակերտների համար նախատեսված «ԴասA» նախագիծը, որն աշակերտներին հնարավորություն է ընձեռում մոտիկից ծանոթանալու դասական երաժշտությանը:
Սերգեյ Սմբատյանի կարիերայի համար նշանակալից առաջխաղացում էին վերջին ժամանակների համերգաշրջանները, որոնց ընթացքում որպես հրավիրյալ դիրիժոր ելույթ է ունեցել Բեռլինի, Վարշավայի, Երուսաղեմի, Պրահայի ռադիոյի սիմֆոնիկ նվագախմբերի, Դրեզդենի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի, Բեռլինի «Կոմիշե օպեր» և այլ երաժշտական կոլեկտիվների հետ: Մալթայի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի 2021-2022 համերգաշրջանի Եվրոպական տուրի շրջանակում Սերգեյ Սմբատյանը նվագախմբի հետ հանդես է եկել Բեռլինի ֆիլհարմոնիայի և Վիեննայի «Մուզիքֆեղայն» դահլիճներում, իսկ 2022-2023 համերգաշրջանում կղեկավարի նվագախմբի ելույթները Միացյալ Թագավորությունում անցկացվելիք առաջին համերգային տուրի ընթացքում:
Ալեքսեյ Շորը ծնվել է 1970 թվականին Ուկրաինայում, 1991 թվականին մեկնել է Իսրայել, իսկ այժմ հիմնականում բնակվում է ԱՄՆ-ում:
Նրա ստեղծագործությունները հնչել են ամենահեղինակավոր համերգասրահներում, այդ թվում՝ Վիեննայի «Մուզիքֆեղայնի», Բեռլինի «Բեռլին ֆիլհարմոնի», Նյու Յորքի «Կարնեգի հոլի», Վաշինգտոնի «Քենեդու անվան կենտրոնի», Մոսկվայի կոնսերվատորիայի Մեծ դահլիճի, Կրեմլյան պալատի, Սանկտ Պետերբուրգի «Մարիինյան թատրոնի», Ամստերդամի «Կոնցերտգեբաուի», Մյունխենի «Ֆիլհարմոնի գասթայգի», Լոնդոնի «Ուիգմոր հոլի», Հռոմի «Արջենտինա թատրոնի» և շատ այլ բեմերում: Նրա երաժշտության կատարումներով համերգները հեռարձակվել են MediciTV, Mezzo և Euronews ալիքներով: Ալեքսեյ Շորի «Բյուրեղապակյա դղյակ» բալետի նախերգանքը կատարվել է 40-րդ «Գրամոֆոն» դասական երաժշտության մրցանակաբաշխության ժամանակ Լոնդոնում: 2018 թվականից կոմպոզիտորը Երևանի Կոմիտասի անվան կոնսերվատորիայի պատվավոր պրոֆեսոր է:
Ալեքսեյ Շորի երաժշտական երկերը հրապարակել են Breitkopf & Hartel և P.Jurgenson հրատարակչությունները: Նրա ստեղծագործությունների ձայնասկավառակները թողարկվել են Warner Classics, DECCA, SONY Classics, Delos, Berlin Classics and Melodiya ձայնագրման ստուդիաներում:
Ալեքսեյ Շորը Մալթայի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի, Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախմբի և «Սալոմե» կամերային նվագախմբի ռեզիդենտ կոմպոզիտորն է: 2017-2021 թվականներին նա նաև ներկայացել է որպես Մալթայի միջազգային երաժշտական փառատոնի և դաշնամուրի մրցույթի (ինչպես նաև 2018 և 2021 թվականների մրցույթների նախնական փուլերի) ռեզիդենտ կոմպոզիտոր: Ալեքսեյ Շորի ստեղծագործությունները կատարել են միջազգային հեղինակություն վայելող բազմաթիվ մենակատարներ և երաժշտական խմբեր, որոնց թվում՝ Սալվատորե Ակկարդոն, Աննա Ագլատովան, Բորիս Ալավերդյանը, Բորիս Անդրիանովը, Նարե Արղամանյանը, Գի Բրոնշտայնը, Շիրլի Բրիլը, Դեյվիդ Աարոն Քարփենթերը, Ռեյ Չենը, Վերոնիկա Ջոևան, Նարեկ Հախնազարյանը, Ալեքսանդր Գինդինը, Անդրեյ Իոնիցան, Աննա Կասյանը, Հայկ Կազազյանը, Ֆրեդդի Քեմփֆը, Խաչատրյանի անվան եռյակը, Ալեքսանդր Կնյազևը, Ֆիլիպ Կոպաչևսկին, Դենիս Կոժուխինը, Վիկտոր Ժուլիեն Լաֆերիերը, Ջո Յունգ Լիմը, Յան Լիսիցկին, Դանիել Լոզակովիչը, Փոլ Մեյերը, Շլոմո Մինցը, Նիկիտա Մնդոյանցը, Անդրեաս Օտտենզամերը, Դուո Պարատորեն, Ալեքսանդր Ռամմը, Վադիմ Ռեպինը, Ալեքսանդր Ռոմանովսկին, Ջոնաթան Ռուզմանը, Կարեն Շահգալդյանը, Ալեսանդրո Տավերնան, Մաքսիմ Վենգերովը, «Ուանդըրըր» տրիոն, Ինգոլֆ Ուանդերը, Նիկոլայ Ցնայդերը և շատ ուրիշներ:
Ալեքսեյ Շորը նաև մաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր է:
Վալենտին Սիլվեստրովը ծնվել է Կիևում 1937թ.։ Երաժշտությամբ սկսել է զբաղվել տասնհինգ տարեկանում՝ սկզբում ինքնուրույն, իսկ 1955-58թթ. հաճախելով երեկոյան երաժշտական դպրոց։ 1958-1964 թթ. Կիևի կոնսերվատորիայում Բորիս Լյատոշինսկու և Լև Ռևուցկու մոտ կատարելագործել է համապատասխանաբար կոմպոզիտորական և կոնտրապունկտային գիտելիքները։
1970-2022թթ. Սիլվեստրովը Կիևում գործել է որպես անկախ կոմպոզիտոր, իսկ 2022թ. Ուկրաինայից հեռացել է Գերմանիա և ներկայումս ապրում է Բեռլինում։ Սիլվեստրովը համարվում էր 1960-ականների սկզբերին ի հայ եկած «Կիևյան ավանգարդի» առաջատար ներկայացուցիչներից և ենթարկվում խորհրդային երաժշտության պահպանողական գեղագիտության կողմնակիցների անզիջում քննադատությանը։ 1960-1970-ականներին նրա երաժշտությունը գրեթե չէր հնչում հայրենիքում, պրեմիերաները լավագույն դեպքում կայանում էին գլխավորապես Լենինգրադում կամ արևմուտքում։
Վերջին տասնամյակներին Սիլվեստրովը հրաժարվել է ավանգարդի ավանդական կոմպոզիցիոն հորինվածքներից և երևան բերել մի ոճ, որը հարում է արևմտյան «պոստմոդեռնիզմին»։ Իր իսկ ոճը նա անվանել է «մետաերաժշտություն» է («մետաֆորիկ երաժշտության» կրճատ ձևը)։ Որոշակի իմաստով «մետաերաժշտությունը» ընկալվում է որպես ունիվերսալ ոճ կամ ունիվերսալ լեզու: 2001-2002 թվականներից Սիլվեստրովը կրկին աշխատում է փոքրածավալ ձևերի և «մաքուր» մեղեդիների դաշտում՝ ստեղծելով բազմաթիվ «ցիկլեր» (կամ «ընտանիքներ», «գաղութներ») տարատեսակ փոքրամասշտաբ գործիքավորումների համար, որոնց թվում՝ ավելի քան 260 ցիկլ մենանվագ դաշնամուրի համար, վալսեր, օրորոցայիններ, պոստլյուդներ, նոկտյուրններ, բարկարոլներ, պաստորալներ, սերենադներ։ 2005 թվականից ի վեր՝ Սիլվեստրովը կրկին ավելի ու ավելի է սկսել նվիրվել երգչախմբային, հատկապես՝ հոգևոր երգչախմբային երաժշտությանը, որը, սակայն, նախատեսված չէ պատարագային կիրառման համար:
Իտալացի դիրիժոր Ջանլուկա Մարչիանոն երաժշտական աշխարհում ավելի ու ավելի սպասված դարձավ 2007 թվականին Խորվաթիայի ազգային օպերայի հետ իր դեբյուտային ելույթից հետո։ Մարչիանոն հանդես է եկել Օվիեդոյի, Մինսկի, Լյուբլյանայի, Երևանի, ինչպես նաև Մեծ Բրիտանիայի օպերային թատրոնների հետ։
Մարչիանոն Բեյրութի «Ալ Բուստան» փառատոնի գեղարվեստական ղեկավարն է։ Նա նաև Իտալիայի Լերիչի քաղաքում անցկացվող «Suoni dal Golfo» փառատոնի հիմնադիրն ու գեղարվեստական ղեկավարն է, ինչպես նաև Բելառուսի ազգային ակադեմիական մեծ թատրոնի հրավիրյալ գլխավոր դիրիժորը։ 2011-2014թթ. նա եղել է Թբիլիսիի պետական օպերայի երաժշտական ղեկավարը և գլխավոր դիրիժորը։ 2017-2017 թթ. Մարչիանոն եղել է Նովի Սադի Սերբական ազգային թատրոնի գլխավոր դիրիժորը:
Որպես դիրիժոր Մարչիանոն ելույթ է ունեցել անվանի շատ երաժիշտների հետ, այդ թվում՝ Գոթիե Կապյուսոնի, Ռենո Կապյուսոնի, Արաբելա Շտայնբախերի, Աննա Տիֆուի, Ֆրանչեսկա Դեգոյի, Սթիվեն Իսերլիսի, Մարիա Ժուան Պիրեշի, Դավիթ Գերինգասի, Խաթիա Բունիաթիշվիլիի, Սերգեյ Կրիլովի, Սերգեյ Նակարիակովի, Դենիս Կոժուխինի հետ։
Նա ղեկավարել է Թագավորական ֆիլհարմոնիկ նվագախումբը, Անգլիայի կամերային նվագախումբը, Հայաստանի ազգային կամերային նվագախումբը, Լեհաստանի Բալթյան ֆիլհարմոնիկ նվագախումբը, Վրոցլավի ֆիլհարմոնիկ, Վրաստանի ֆիլհարմոնիկ, Մոսկվայի քաղաքային ֆիլհարմոնիկ, Սարաևոյի ֆիլհարմոնիկ, Լիբանանի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբերը, BBC-ի համերգային նվագախումբը, Պեկինի սիմֆոնիկ նվագախումբը։
Սերգեյ Սմբատյանի գլխավորությամբ նվագախումբը 2011 թվականին թողարկեց իր առաջին «Պատասխանը երաժշտությունն է» ձայնասկավառակը: Sony Records-ի կողմից ձայնագրված սկավառակը ներառում է Պյոտր Չայկովսկու, Դմիտրի Շոստակովիչի և Էդուարդ Հայրապետյանի ստեղծագործությունները։
Սերգեյ Սմբատյանի գլխավորությամբ նվագախումբը 2011 թվականին թողարկեց իր առաջին «Պատասխանը երաժշտությունն է» ձայնասկավառակը: Sony Records-ի կողմից ձայնագրված սկավառակը ներառում է Պյոտր Չայկովսկու, Դմիտրի Շոստակովիչի և Էդուարդ Հայրապետյանի ստեղծագործությունները։
Դասական երաժշտության եւ արդի տեխնոլոգիաների նշանակալից երկխոսության հանդեպ հավատի շնորհիվ Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախումբը հանրությանը ներկայանում է որպես տեխնոլոգիական նորարարությունների միտված նվագախումբ, որն իր փորձարարական բազմազան նորույթների որոնումներում կիրառում է արհեստական բանականության հնարավորություններ և բարձր տեխնոլոգիական այլ լուծումներ՝ հետապնդելով գեղարվեստական նորանոր նպատակներ։
Տարեցտարի ընդլայնվում է նաև նվագախմբի դերը Հայաստանում երիտասարդների կրթության ուղղությամբ։ 2018թ․ ստեղծված «ԴասA» նախագիծը նպատակ ունի ավագ դպրոցի աշակերտների շրջանում արթնացնել հետաքրքրություն, ընկալում և համակրանք դասական երաժշտության հանդեպ՝ երիտասարդ սերնդին ավելի մատչելի դարձնելով բարձրարժեք արվեստը և բարեփոխելով նրանց մոտեցումները դասական երաժշտությանը։
Իր սոցիալական պատասխանատվության գիտակցմամբ՝ Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախումբը հանձնառություն է կրում նաև հանրության խոցելի խմբերի մշակութային ներգրավման համար՝ պարբերաբար տրամադրելով անվճար հաճախումների հրավերներ, ինչպես նաև կազմակերպելով դրամահավաքային նպատակներով բարեգործական համերգներ։